Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), Trung Quốc là nước xuất khẩu mặt hàng thép sang các nước nhiều nhất. Các loại thép như dây thép đen, dây thép mạ kẽm , ống thép, thép hình hay các loại lưới thép mạ kẽm nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc tràn vào khiến doanh nghiệp Việt Nam phải giảm sản lượng, sản xuất cầm chừng, một vài doanh nghiệp đóng cửa, nhiều doanh nghiệp chỉ sản xuất 40-50% công suất, làm tăng chi phí cố định trên mỗi tấn sản phẩm.

 

Không chỉ chịu sức ép từ thép Trung Quốc, gần đây, việc Việt Nam sắp ký kết Hiệp định Thương mại tự do với VCUFTA lại dấy lên mối lo đối với ngành thép trong nước. Theo đó, Việt Nam sẽ cắt giảm thuế suất của các mặt hàng dây thép, thép ống hay lưới thép mạ kẽm về mức 0% từ đầu năm 2015.

 

Trước tình trạng dư cung của ngành, đầu tháng 4, Bộ Tài chính đã nâng thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng thép lên mức từ 8-15%. Như vậy, nếu VCUFTA sớm được ký kết và thuế suất 0% được áp dụng ngay lập tức thì các DN thép trong nước sẽ đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn.

 

Theo phân tích của Công ty RongViet Research, trong Liên minh thuế quan trên thì chỉ có Nga có tổng sản lượng dây thép đen, dây thép mạ kẽm, thép ống, thép hình và các loại lưới thép mạ kẽm đứng thứ 5 toàn cầu trong năm 2013 (69,4 triệu tấn) và cách khá xa Trung Quốc (779 triệu tấn), so với Việt Nam là 5,6 triệu tấn (đứng thứ 26).

 

Xuất khẩu sắt thép của Nga đạt 23,6 triệu tấn (chiếm hơn 34% tổng lượng sản xuất của nước này), nhưng ngành thép nước này đang đối mặt với tình trạng dư cung với nhu cầu tiêu thụ nội địa thấp hơn 70% tổng công suất.

 

VCUFTA có thể được coi là một trong những cách giúp các doanh nghiệp thép tại Nga giảm bớt khó khăn. Việt Nam hiện nhập khẩu khoảng 100 triệu USD thép các loại từ Nga (chủ yếu là các loại lưới thép mạ kẽm như lưới b40, lưới thép hàn, lưới mắt cáo mạ kẽm và lưới mắt cáo bọc nhựa), chỉ chiếm 0,92% giá trị nhập khẩu thép của cả năm.

 

Theo VSA, với lợi thế về giá thành và nếu VCUFTA được thông qua, thép Nga sẽ nhanh chóng gia tăng sự hiện diện tại thị trường Việt Nam. Hoàn toàn có khả năng các doanh nghiệp thép Việt Nam sẽ đứng trước nguy cơ đóng cửa khi thép của Nga ồ ạt tràn vào.

 

Tuy bị áp lực và nhiều thách thức, nhưng tại Hội thảo Ngành thép và gia công kim loại do Motul Tech (thuộc Tập đoàn Motul) tổ chức mới đây, các chuyên gia cũng cho rằng: "Thị trường thép và gia công kim loại Việt Nam vẫn được đánh giá có nhiều tiềm năng phát triển.

 

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Duy Thông, Khoa Công nghệ Vật liệu - Đại học Bách Khoa, nhận định: "Chỉ một số ít công ty thép trong nước mới có đủ năng lực đầu tư đón đầu cạnh tranh, còn lại đa số đều có quy mô sản xuất nhỏ, công nghệ lạc hậu do ít đầu tư mà chỉ tập trung nhập phôi về để cán thép. Các DN phải nỗ lục thay đổi, đầu tư bài bản và cải tiến công nghệ là hết sức cần thiết. Đó cũng chính là cách tự cứu mình".

 

Ông Duy Thái cũng thừa nhận: "Vấn đề của ngành thép Việt Nam hiện nay là có quá ít DN đầu tư bài bản, chủ yếu là đầu tư ngắn hạn. Một phần do DN còn nghi ngại chính sách.Vì thế, điều cần làm hiện nay là Nhà nước làm sao để khôi phục và xây dựng lòng tin nơi các DN, đặc biệt là các DN nội địa".

 

VSA cũng kiến nghị hỗ trợ DN ngành thép xây dựng các biện pháp phòng vệ thương mại, như xem xét điều tra chống bán phá giá một số mặt hàng thép trong nước đã sản xuất được nhằm bảo vệ các nhà sản xuất thép chân chính.

 

Đồng thời, VSA cũng đề nghị đưa mặt hàng sắt thép vào danh mục hàng hóa cần được bảo hộ có lộ trình để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà sản xuất thép trong nước.